25 jaar na de vuurwerkramp in Enschede: ‘Je wist niet wat je zou aantreffen’
Het was zaterdag 13 mei 2000. Voor velen een gewone zaterdag. Het was een warme lentedag, klussen rondom het huis en lekker bezig in de tuin. De barbecue aan. Totdat 103 IJssellandse brandweermensen gealarmeerd werden om bijstand te verlenen in Enschede.
Freek (post Vollenhove), Jack (post Ommen) en Willem (post Vollenhove) blikken terug op die gitzwarte dag en de impact ervan op hun leven. Meegebrachte foto’s, video’s, boeken, verslagen en krantenknipsels brachten de herinneringen aan die dag, nu 25 jaar geleden, weer tot leven.
Een oorlogsgebied
Een brand bij SE Fireworks in de Enschedese wijk Roombeek leidde tot een aantal explosies. Hierdoor werd een hele woonwijk verwoest. Het was een enorme ramp, waarbij 23 mensen omkwamen, onder wie vier brandweercollega’s uit Enschede. Bijna duizend mensen raakten gewond en zo’n vierhonderd woningen waren onherstelbaar beschadigd. Brandweerlieden uit heel Nederland werden ingezet om de
chaos te bestrijden. “De A/41 Compagnie vanuit IJsselland (bestaande uit drie pelotons) werd rond de klok van 18.30 uur gealarmeerd en we verzamelden ons bij de IJsselhallen in Zwolle. Vanuit daar reden we met vijfentwintig voertuigen naar Enschede,“ vertelt Willem. Onderweg werd de omvang van de ramp steeds duidelijker. “Al in Ommen zag ik de rookpluim opstijgen in Enschede en op de snelweg zagen we een eindeloze rij ambulances ons inhalen,” vertelt Jack. “Dat was bizar. Toen wisten we dat het ernstig was en vroeg ik mij af: waar gaan we in vredesnaam naartoe?” Freek herinnert zich het moment dat ze onderweg waren: “Ik draaide me om en zei tegen de jongens: ‘We gaan naar een klus toe en weten niet wat we gaan aantreffen. Als je dit niet wil, dan moet je het nu zeggen. We gaan namelijk als team.’” Eenmaal aangekomen was het beeld onwerkelijk. “Echt een oorlogsgebied,” zegt Freek. “Gebouwen verwoest, gasleidingen die nog brandden, gordijnen die wapperden in de wind.” Jack vult aan: “Hoe dichter we bij het rampgebied kwamen, hoe erger de schade. Eerst alleen kapotte ramen en dakpannen, maar verderop stonden alleen nog buitenmuren overeind.” Een van de eerste dingen die Jack opviel was een zeecontainer midden in de woonwijk. “Dat ding was compleet in elkaar gefrommeld,” vertelt Jack. “We konden niet bevatten hoe zoiets honderden meters van de explosie was terechtgekomen. De kracht van de explosie moest ongelooflijk zijn geweest.”
“Alles om ons heen was kapot. We moesten zoeken in een totaal ontwrichte wereld.“
Verkennen en slachtoffers zoeken
Peloton 1-A-41 vanuit IJsselland kreeg de opdracht om een deel van het gebied, de Lasondersingel, te verkennen en te doorzoeken naar slachtoffers en gewonden. “Blussen hoefde niet meer,” vertelt Willem. “We gingen van huis naar huis, maar vonden geen mensen meer gelukkig. Alleen huisdieren.” Tijdens hun verkenning zagen ze de enorme verwoesting van dichtbij. “Je zag een wijk die volledig was weggevaagd.” In de Tollenstraat tussen het puin zag Jack iets wat hem altijd bij zal blijven. “Ik liep langs een berg puin en zag de contouren van een tankautospuit. De brandslang liep het puin in, naar niets. Toen besefte ik dat collega’s hier waren omgekomen.” In totaal kwamen er vier brandweermensen om het leven.
Een nacht in het donker
De inzet vanuit IJsselland begon ’s avonds en ging de hele nacht door. “Het was heel raar om daar ’s nachts te lopen,” vertelt Jack. “Geen stroom, geen licht, alleen het schijnsel van de zaklampen. Dat maakte het angstig. Het voelde als een spookstad, alsof de tijd had stilgestaan op het moment van de explosie.” Freek vult aan: “Je hoorde alleen het geknetter van vuur en het gesis van brandende gasleidingen. Alles om ons heen was kapot. We moesten zoeken in een totaal ontwrichte wereld.” Willem knikt: “Je wist niet wat je achter de volgende deur zou aantreffen.” Destijds was de communicatie beperkt. Telefoons waren er wel, maar er was geen volledig beeld van de omvang. Je was afhankelijk van de informatie die je kreeg van de pelotons/compagniecommandant. “Pas thuis zagen we op tv hoe groot de ramp echt was. Ons thuisfront had de hele avond aan de buis gekluisterd gezeten. Zij zagen al veel eerder dan wij de beelden van de explosies, de paniek, de wanhoop en de onzekerheid. Toen pas vielen alle puzzelstukjes op hun plaats,” zegt Willem.
De impact
Er is in die vijfentwintig jaar veel veranderd, met name op het gebied van veiligheid. “We droegen mond/stofkapjes in plaats van ademlucht. Logistiek gezien was het niet mogelijk om nieuwe ademluchtflessen of voorraden te leveren door het grote aantal ingezette brandweerlieden. Iets wat nu ondenkbaar is,” vertelt Freek. Willem vult aan: “De verzorging was toen wel heel goed geregeld. Ik herinner me nog goed dat we midden in de nacht een warme maaltijd kregen. Waar we nu een goed uitgeruste container hebben, moesten we de maaltijd op de treeplank van het voertuig opeten.” De inzet in Enschede liet diepe sporen na. “Sommige inzetten blijven je bij,” zegt Freek. “Enschede was er zo een. De omvang, de chaos, de impact op de bewoners – het zal me altijd bijblijven.” De vuurwerkramp in
Enschede blijft voor hen een van de meest indrukwekkende inzetten. “Voor mij persoonlijk niet per se de meest traumatische,” zegt Jack, “maar wel de grootste en meest indrukwekkende.” Willem knikt: “Als je me vraagt wat de meeste indruk heeft gemaakt in mijn tijd bij de brandweer, dan zeg ik: Enschede.”
Na de inzet werd er een debriefing en nazorg verzorgd in het Postillion hotel in Zwolle, terwijl de brandweerlieden samen ontbeten. Een paar dagen later vond er nog een gezondheidsonderzoek plaats voor alle hulpverleners om te controleren of zij waren blootgesteld aan gevaarlijke stoffen.