Afvalbedrijven met impact

Afvalbranden hebben veel impact op de omgeving, de langdurige inzet van hulpdiensten en bedrijfsprocessen van afvalbedrijven. Met elkaar samenwerken is daarbij van cruciaal belang, zowel tijdens een incident maar en juist ook vooraf. In Kampen kreeg de samenwerking het afgelopen jaar nog meer vorm.

Ondernemers, vergunningverleners, de gemeente, Omgevingsdienst, Provincie, de veiligheidsregio en het NIPV. Een greep uit de aanwezigen bij een eerste bijeenkomst. Het doel: elkaar leren kennen en een plan van aanpak maken om afvalbranden te voorkomen. En als het dan toch gebeurt, dan moeten we ervoor zorgen dat de branden minder lang duren en minder impact hebben op de omgeving. Dirk Jan Pullen, teamleider brandweer, vertelt: “We zoeken naar een werkende aanpak, omdat het van ons allemaal is. Als ik alleen al kijk naar de veiligheidsregio, dan zie je dat het niet alleen van de brandweer is, maar bijvoorbeeld ook van team Risicobeheersing. Al lerende moeten we onszelf bekwamer maken op dit soort incidenten met een effect op de omgeving. Er is altijd veel aandacht voor dit soort branden vanuit de maatschappij. We liggen allemaal onder een vergrootglas.”

Zeven keer zoveel lithium

Sander de Rouwe is sinds 2021 burgemeester van gemeente Kampen. Hij vertelt: ”Kampen is een middelgrote gemeente met een megagrote vertegenwoordiging van recyclingbedrijven die heel Nederland bedienen. De producten en afvalstromen worden ingewikkelder en hebben grotere risico’s, zoals diverse soorten batterijen. Als er brand is dan is iedereen wel even in de stress, kijkt naar elkaar en zegt wie wat moet doen. Dat is begrijpelijk, maar dit gaat niet werken voor de toekomst. Over een paar jaar is er zeven keer zoveel lithium en het is nog niet voor te stellen wat er allemaal op accu’s gaat draaien. We moeten vooraf met elkaar praten en elkaar leren kennen om ons daarop voor te bereiden. Samen strategisch ontwikkelen en niet naar elkaar wijzen. Ik zie tijdens een brand verschillende kanten van het verhaal, bijvoorbeeld na contact met de officier van dienst bevolkingszorg en de brandweer. En de volgende dag spreek ik met journalisten, krijg ik vragen vanuit de gemeenteraad en is er onrust bij bewoners. Daarom zijn we met elkaar in alle rust in gesprek gegaan. De recyclebedrijven dachten dat zij zich moesten verantwoorden. Tot hun verbazing werd er naar hen geluisterd. Ik ging naast ze zitten en hoorde één van hen zeggen ‘nou, het is hier niet ongezellig’. Dat is in Kampen een groot compliment. Vanuit een klein deel van de samenleving krijgen ze verwijten dat ze het erom doen om brand te krijgen, maar het tegendeel is waar. We hebben er echt allemaal last van, dus zetten alle zeilen bij op dit onderwerp. Ik ben trots op alle partners hierin.”

Met open armen ontvangen

Harry Mooiweer, directeur Recycling Kampen, werd door Bert Heite, ploegleider in Zwolle en contactpersoon vanuit de veiligheidsregio, als eerste op eigen terrein bezocht. Dat beiden uit dezelfde geboortestreek komen, hielp bij de eerste gesprekken. Bert vertelt: “Ik werd overal met open armen ontvangen. Er was en is belangstelling voor elkaar. We hebben elkaar nodig.” Harry haakt daarop aan: “We hebben liever geen brand en willen daarvoor aan de voorkant al dingen regelen. Bert maakte samen met ons het terrein inzichtelijk en zou het in de kaarten van de brandweer verwerken. Kort daarop kwam de eerste ploeg bij ons oefenen mét die digitale kaarten (LiveOP, red.) waarop alle soorten afval zijn verwerkt. Toen wist ik: dit komt goed.”

Niet óf maar wánneer

De heren benadrukken hoe belangrijk het is om elkaar echt te leren kennen. Dat levert winst op als er brand uitbreekt. Harry vervolgt: “Het is niet de vraag óf maar wanneer er weer brand uitbreekt. We staan met ons neus bovenop het afval. Ken je die wenskaarten met geluid? Zelfs de kleinste batterij kan al voor grote schade zorgen en snel een grote brand veroorzaken. Daarnaast is het belangrijk om tijdens het blussen niet teveel water te gebruiken, maar bijvoorbeeld zand in te zetten. Water raakt vervuild en de kosten voor het afvoeren daarvan zijn hoog. Ook lieten we tijdens een oefening een tweede ingang zien, zodat ons kostbare toegangshek niet vernield hoeft te worden bij brand.” Bert: “En juist die kennis delen we onder andere met de brandweerploegen. Het liefst vooraf tijdens een oefening. Bij de laatste oefeningen betrokken we ook de medewerkers van Recycling Kampen, zodat ook zij weten wat ze kunnen doen.” Harry besluit: “Mensen zijn altijd welkom om te komen kijken. Helaas hebben wij wat betreft branden te maken met een negatief imago. Daarbij vergeten ze dat wij als ondernemers er juist alles aan willen doen om de veiligheid te vergroten, omdat de impact van een brand enorm is.”

Samen oefenen met afvalbedrijven

Ramon Blaauw is sinds begin dit jaar kazernecoördinator in Kampen. Hij vult aan: “Een inzet is best statisch, want het duurt lang en er zijn veel spullen nodig. Ook zijn de afvalstapels mogelijk instabiel en dan wil je daar geen mensen hebben staan, maar liever blusrobot Fikthor. Dat nemen de ploegen mee in hun oefeningen en oriëntaties.” Silvan Kanis oefende rond de zomervakantie met zijn ploeg bij Recycling Kampen. Eerst kregen zij een rondleiding over het terrein van het afvalbedrijf. Silvan: “De avond gaf duidelijkheid in wat we verwachten van elkaar. Bijvoorbeeld tijdens de inzet zelf: welke tips heeft het bedrijf en wat is het perspectief vanuit de brandweer? We willen onze mensen niet in gevaar brengen en gebruiken onder andere de camera’s op de hoogwerkers om een beeld van de situatie te vormen. De medewerkers deelden hun kennis over het opvangen van bluswater. Dat is goed om te weten als bevelvoerder. Het was een leuke avond om elkaar goed te leren kennen zonder de stress van een incident.”

Batterijen punt van zorg

Nils Rosmuller, lector Energie- en Transportveiligheid bij het NIPV, was aanwezig bij de eerste groepsgesprekken. Hij vertelt: “Ik deelde de uitkomsten van onze onderzoeken naar branden bij afvalbedrijven. Daarin kijken we naar oorzaken van afvalbranden en bijvoorbeeld de vergunningen die verstrekt zijn. Verbetering brengen in de brandveiligheid van afvalbranche is iets van de lange adem. De afvalverwerkers zijn verantwoordelijk voor de inrichting van hun bedrijf, zodat daar niet te grote afvalbergen liggen. Dat doet de ondernemers mogelijk wat pijn, maar gaat ook over de impact op de omgeving en hun eigen bedrijfscontinuïteit. De ruimtelijke inrichting van het afvalterrein is cruciaal voor hulpverleners wanneer ze aan de bak moeten. De brandweer is de ‘final line of defense’ en moet het werk veilig kunnen uitvoeren. Niets rechtvaardigt het om extra risico’s voor het brandweerpersoneel te nemen, zeker niet als het ‘slechts’ afval betreft dat brandt.

Batterijen zijn echt een punt van zorg. Dat zien we in cijfers van afvalbranden en vanuit de media. Op die branden als gevolg van batterijen hebben ook inwoners en bedrijven invloed. Geen batterijen bij het restafval gooien, maar apart inzamelen. Dat kan gratis bij de milieustraat en bij diverse inleverpunten.”

De bedrijfsbezoeken, oefeningen en oriëntaties blijven de komende jaren in Kampen aandacht houden. Daarnaast blijven we in gesprek met alle partners, en blijven we ook komend jaar werken aan initiatieven om het uiteindelijke doel te bereiken. Minder branden, die minder lang duren en met minder impact op de omgeving.

Feitjes over afvalbranden

• Na enkele jaren van stijging lijkt vanaf 2019 het aantal branden in de afvalsector zich te stabiliseren.
• In de warmere maanden van het jaar is het aantal branden groter dan in de koudere maanden.
• Van een 557 van de 696 branden is de brandoorzaak onbekend gebleven.
• Van de 139 branden waarvan de brandoorzaak wel bekend is, is bij 70% broei / zelfontbranding de voornaamste oorzaak.
• Steeds meer lithium-ion batterijen zijn te vinden in de afvalstroom. Naast zelfontbranding is dit een veel voorkomende brandoorzaak.